Share

Thursday, August 30, 2018

ប្រព័ន្ធមជ្ឈការ ប្រព័ន្ធវិមជ្ឈការ​ និងវិសហមជ្ឈការ


ប្រព័ន្ធមជ្ឈការ ប្រព័ន្ធវិមជ្ឈការ​ និងវិសហមជ្ឈការ


ដូចដែលយើងដឹងស្រាប់ហើយថា ប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋមានភាពខុសៗគ្នាទៅតាមប្រទេសនីមួយៗនៅលើសកលលោកយើងនេះ ។ ប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋខ្លះល្អ ខ្លះក៏មិនល្អ ទៅតាមបែបផែននៃប្រទេសនីមួយៗ ។ តើប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋមួយណាល្អជាងគេទៅ ? ហើយអាចផ្តល់ប្រយោជន៍ជូនប្រជាជនបានច្រើនជាងគេនោះ ? ហេតុដូច្នេះដើម្បីឆ្លើយតបនឹងសំណួរទាំងនេះ សូមបងប្អូនមើល និងពិចារណានូវលក្ខណៈ និងភាពខុសគ្នារវាងប្រព័ន្ធទាំងបីដូចខាងក្រោម។


១/ ប្រព័ន្ធមជ្ឈការ (Centralization)៖ គឺជាការគ្រប់គ្រង់រដ្ឋមួយប្រភេទ ដែលរដ្ឋាភិបាលដឹកនាំរដ្ឋដោយ ផ្ទាល់ ហើយអាជ្ញាធរដែនដីគ្រាន់តែ ជាស្ពាន់ប៉ុន្នោះ។ បើគេនិយាយ ពីមជ្ឈការ គឺគេនិយាយអំពីអំណាចកណ្តាល គឺអំណាចរដ្ឋបាលរបស់រដ្ឋាភិបាល ដែល កាន់កាប់ដោយ នាយករដ្ឋបន្រ្តី និង រដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋលេខាធិការ ប្រធានស្ថាប័ន ទាំងឡាយ។ ប្រព័ន្ធការមជ្ឈការមានគោលបំណងធំ បី គឺ៖

១.និតិបុគ្គលសាធារណៈមានតែរដ្ឋ
២.អំណាចសំរេចសេចក្តី និងបញ្ជាស្ថិតនៅរដ្ឋបាលកណ្តាលទាំងអស់
៣.រដ្ឋបាលទាំងអស់ត្រូវរៀបចំតាមឋានានុក្រម។
ចរិកលក្ខណៈ៖ ការគ្រប់គ្រង់រដ្ឋបាល តាមប្រព័ន្ធនេះ គឺគេធ្វើការគ្រប់គ្រង់តាម តារាងរាងសាជីជ្រុង ដោយអំណាចក្នុងការសម្រេច ទាំងអស់ ជារបស់រដ្ឋបាលកណ្តាលទាំងអស់។
ដូចនេះរាល់ការ បង្កើតនូវការសម្រេច ការកែប្រែអ្វីៗ ដោយរដ្ឋបាលកណ្តាលទាំងអស់។ ឧទាហរណ៍ ៖ លោក “ក” ជាអភិបាលនៃខេត្តណាមួយ គាត់មិនមានសិទ្ធក្នុង ការចេញ លិខិតឆ្លងដែនឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ ប្រទេសជិតខាងនោះទេ។ផ្ទុយទៅវិញ​រាស្ត្រប្រជា ត្រូវមកធ្វើការសុំធ្វើលិខិត ឆ្លងដែនដែនពីរដ្ឋបាលកណ្តាល។
គុណសម្បត្តិ
-អំណាចកណ្តាលជួយខេត្តបាន
-អំណាចកណ្តាលតែងតាំងទាំងសុទ្ធតែជាមនុស្សមានសមត្ថភាព
-មានឯករាជភាពជាតិ (មានន័យថារដ្ឋកំណត់ធ្វើអ្វីមួយដូចគ្នាទាំងអស់នាំឲ្យមាន ឯកភាពខាង ទស្សនៈ ហើយឯកភាពនៃប្រទេសជាតិមានភាពរឹងមាំ។)
គុណវិបត្តិ
-យឺតយ៉ាវខាងសាហ៊ុយ (រដ្ឋបាលសមេចតែម្នាក់ឯងដោយអត្តនោម័ត)
-ខ្វះលទ្ធភាពប្រជាធិតេយ្យ(អាជ្ញាធរតែតាំង)
-សម្រេចកិច្ចការដោយមិនយល់សភាពការណ៍ (សម្រេចលើកិច្ចការដែលខ្លូនស្តាប់មិនបាន) រដ្ឋការមិនបានដឹងពីតម្រូវការ របស់ពលរដ្ឋមូលដ្ឋាន ហើយឆ្លើយតបមិនចំតម្រូវការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
២/ ប្រព័ន្ធវិមជ្ឈការ (Decentralization)៖ គឺជាប្រព័ន្ធមួយដែលអាជ្ញាធររដ្ឋបាលកណ្តាល ទទួលស្គាល់នូវសិទ្ធ អំណាច ក្នុងការសម្រេច របស់អាជ្ញាធររដ្ឋបាល មូលដ្ឋាន ដោយមានចែង នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង ច្បាប់នានា។ វិមជ្ឈការជាប្រព័ន្ធ រដ្ឋបាលមួយដែល អនុញ្ញាត អោយសមូហភាពដែនដី ឬសេវាសាធារណៈធ្វើការគ្រប់គ្រង ដោយខ្លួនឯង ក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃកាគោរពគោលការណ៍ និត្យានុកូលភាព។
ន័យម្យ៉ាងទៀត វិមជ្ឈការ​ មាន​ន័យ​ថា រាជ​រដ្ឋាភិបាល ប្រគល់​នូវ​ភាព​ជា​ម្ចាស់ លើ​មុខងារ​ សិទ្ធិ​អំណាច ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ និង​ធនធាន (ហិរញ្ញវត្ថុ ទ្រព្យ​សម្បត្តិ និង​បុគ្គលិក) ឲ្យ​ទៅ​ក្រុមប្រឹក្សា​នៅ​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ ដូចជា ក្រុមប្រឹក្សា​រាជធានី ក្រុមប្រឹក្សា​ខេត្ត ក្រុមប្រឹក្សា​ក្រុង ក្រុមប្រឹក្សា​ស្រុក ក្រុមប្រឹក្សា​ខណ្ឌ ក្រុមប្រឹក្សា​ឃុំ ក្រុមប្រឹក្សា​សង្កាត់ ដើម្បី​ឆ្លើយ​តប​ទៅ​នឹង​តម្រូវការ​របស់​មូលដ្ឋាន។
ឧទាហរណ៍៖
រាជរដ្ឋាភិបាល​បាន​ផ្ទេរ​ថវិកា​ចំនួន ៤០​លាន​រៀល សម្រាប់​ជា​ថវិកា​របស់​រដ្ឋបាល​ស្រុក​មួយ​ក្នុង​គោលដៅ​នៃ​ការ​អភិវឌ្ឍ។ ក្រុមប្រឹក្សា​ស្រុក​នោះ​មាន​ភាព​ជា​ម្ចាស់​ក្នុង​ការ​គ្រប់គ្រង ចាត់ចែង និង​ប្រើប្រាស់​ថវិកា​នោះ ដើម្បី​ឆ្លើយតប​ទៅ​នឹង​តម្រូវការ​អាទិភាព​របស់​ស្រុក ដោយ​ផ្អែក​តាម​កម្មវិធី​វិនិយោគ និង​ផែនការ​អភិវឌ្ឍន៍​ស្រុក ដែល​បាន​អនុម័ត​ដោយ​ក្រុមប្រឹក្សា ដូចជា សម្រាប់​ជី​អណ្ដូង​ទឹក​ស្អាត ជួសជុល​ផ្លូវលំ និង​ផ្សព្វផ្សាយ​អំពី​ការ​ទប់ស្កាត់​អំពើ​ហិង្សា​ក្នុង​គ្រួសារ​នៅ​ក្នុង​សហគមន៍​តាម​តម្រូវការ​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ជាដើម។ ក្នុង​ន័យ​នេះ ថវិកា​៤០លាន​រៀល រដ្ឋាភិបាល​បាន​ផ្តល់​នូវ​ភាព​ជាម្ចាស់​ក្នុង​ការ​គ្រប់គ្រង​ដល់​ក្រុមប្រឹក្សា ហើយ​ក្រុមប្រឹក្សា​មាន​ភាព​ម្ចាស់​ក្នុង​ការ​ជ្រើសរើស​គម្រោង​មួយ​ចំនួន​ដើម្បី​ផ្តល់​សេវា​ជូន​ប្រជាពលរដ្ឋ ដោយ​ប្រើប្រាស់​ថវិកា​នេះ។ ទោះ​បី​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏ដោយ ក៏​ការ​ប្រើប្រាស់​ថវិកា​ទាំង​នេះ ក្រុមប្រឹក្សា​ត្រូវ​តែ​អនុវត្ត​តាម​នីតិវិធី​ដែល​បាន​ចែង​ក្នុង​ច្បាប់ និង​លិខិត​បទដ្ឋាន​ស្តីពី​ថវិកា​ស្រុក។
ចរិកលក្ខណៈទោះប្បីទម្រង់នៃការរៀបចំនេះ មានប្រគល់អោយសមូហភាពដែនដីនូវសិទ្ថ អំណាច ក្នុងការសម្រេចប្រកបដោយស្វ័យភាពក៏ដោយ ក៏នៅមានកិច្ចការធំៗមួយចំនួន អជ្ញាធរកណ្តាលអោប ក្រសោបតែម្នាក់ឯងនោះគឺ
-កិច្ចការពារជាតិ(កងទ័ព)
-កិច្ចការសន្តិសុខ(នគរបាល)
-កិច្ចការពាណិជ្ជកម្មក្រៅប្រទេស
-កិច្ចការតុលាការ
-កិច្ចបោះពុម្ភប្រាក់
-កិច្ចការធ្វើច្បាប់
-កិច្ចការកទូត
-កិច្ចការអត្រានុកូលដ្ឋាន
-ធនធានធម្មជាតិ …។ ជាកិច្ចការផ្តាច់មុចរបស់រដ្ឋ។
រដ្ឋបាលកណ្តាលផ្តល់សមូហភាពដែនដីអោយទៅ រដ្ឋបាលមូលដ្ឋានភាគ ច្រើន គឺផ្នែក សេដ្ឋកិច្ច វប្បធម៏ និង ការងារអភិវឌ្ឍន៍។
គុណសម្បត្តិ
ចំណាយពេលវេលាតិចក្នុងការ​ ទទួលសេវានាំអោយមានការអភិវឌ្ឍន៍ ហើយប្រជាពលរដ្ឋមានភាពងាយស្រួលក្នុងការរស់នៅ។
ស័្វយភាពការងារនាំអោយមានកម្លាំងចិត្ត
ជាគ្រឹះនៃប្រជាធិបតេយ្យតាមមូលដ្ឋាន
មានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យស៊ីជរៅព្រោះ មានការចូលពីប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការ សម្រេចនូវអ្វីៗ ដែលជាប្រយោជន៍រាស្ត្រ។
គុណវិបត្តិ
-អាចបែកបាក់សាមគ្គីរវាងសមូហភាព និងសមូហភាព
-ធ្វើឲ្យអាជ្ញាធរកណ្តាលមានការទន់ខ្សោយ
-ការអភិវឌ្ឍន៍អាចតាមរបៀបអាណាធិបតេយ្យព្រោះ ការអភិវឌ្ឍន៍មានការ ប្រកូតប្រជែងនាំឲ្យមានការប៉ះពាល់ ដល់សមូហភាពរៀងៗខ្លួន។
-ប្រព័ន្ធមជ្ឈការគ្មានអំណាច ឋានានុក្រមទេ ព្រោះអជ្ញាធរនីមួយៗ មានសិទ្ធសម្រេចរៀងៗ ខ្លួនតាមច្បាប់កំណត់។
៣/ វិសហមជ្ឈការ (Deconcentralization)៖ ជាបច្ចេកទេសរដ្ឋបាលមួយ ដែលអាជ្ញាធររដ្ឋបាល កណ្តាល រំលែកអំណាច ឬកិច្ចការមួយចំនួនឲ្យទៅ រដ្ឋបាលមូលដ្ឋាន ធ្វើការសម្រេច ដោយខ្លួនឯងផ្ទាល់ មានន័យថា វាបច្ចេកទេស មួយក្នុងការៀបចំរដ្ឋ ដើម្បីជួយសម្រួល ដល់ប្រព័ន្ធមជ្ឈការ ហើយបានផ្តល់ឲ្យនៅអំណាចខ្លះៗ ដែរពីមុនវាជាអំណាចរបស់រដ្ឋបាលកណ្តាល។
ឯន័យម្យ៉ាងទៀត វិសហមជ្ឈការ មាន​ន័យ​ថា រាជរដ្ឋាភិបាល​ ឬ​ក្រសួង ស្ថាប័ន ធ្វើ​ប្រតិភូកម្ម មុខងារ សិទ្ធិ​អំណាច និង​ធនធាន (ហិរញ្ញវត្ថុ ទ្រព្យ​សម្បត្តិ និង​បុគ្គលិក) ទៅ​អង្គភាព​ក្រោម​បង្គាប់ ឬ​ទៅ​ក្រុមប្រឹក្សា​ប្រភេទ​ណា​មួយ ដើម្បី​អនុវត្ត​មុខងារ​នេះ ក្នុង​នាម​រាជរដ្ឋាភិបាល ក្រសួង ឬ​ស្ថាប័ន​នោះ។ ក្នុង​ន័យ​នេះ ភាព​ជា​ម្ចាស់​មិន​បាន​ផ្តល់​ជូន​អង្គភាព​ក្រោម​បង្គាប់ ឬ​ក្រុមប្រឹក្សា​ឡើយ។ រាជរដ្ឋាភិបាល ឬ​ក្រសួង ស្ថាប័ន​នៃ​រាជរដ្ឋាភិបាល​បាន​រក្សា​ភាព​ជា​ម្ចាស់​នោះ។
ឧទាហរណ៍ ១៖
ក្រសួង​កសិកម្ម ធ្វើ​ប្រតិភូកម្ម​មុខងារ​ផ្សព្វផ្សាយ​បច្ចេកទេស​កសិកម្ម​ឲ្យ​ទៅ​មន្ទីរ​កសិកម្ម​ខេត្ត ព្រមទាំង​ផ្តល់​ធនធាន និង​បច្ចេកទេស​ឲ្យ​មន្ទីរ​កសិកម្ម​ខេត្ត ដើម្បី​ផ្សព្វផ្សាយ​ដល់​ប្រជា​កសិករ​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​របស់​ខ្លួន។ មន្ទីរ​កសិកម្ម​ខេត្ត​ធ្វើ​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​បច្ចេកទេស​កសិកម្ម តាម​ការ​ណែនាំ​របស់​ក្រសួង​កសិកម្ម ក្នុង​នាម​ជា​តំណាង​ឲ្យ​ក្រសួង​កសិកម្ម។

ឧទាហរណ៍ ២៖
ក្រសួង​មហាផ្ទៃ ធ្វើ​ប្រតិភូកម្ម​មុខងារ​ធ្វើ​សេចក្តី​ចម្លង​អត្រានុកូលដ្ឋាន ទៅ​ឲ្យ​ក្រុមប្រឹក្សា​ស្រុក ហើយ​អភិបាល​ស្រុក​ត្រូវ​បាន​ប្រគល់​ឲ្យ​អនុវត្ត​ការងារ​នេះ ក្នុង​នាម​ក្រុមប្រឹក្សា​របស់​ខ្លួន។ ក្នុង​ការ​ធ្វើ​ប្រតិភូកម្ម​មុខងារ​នេះ ក្រសួង​មហាផ្ទៃ​នឹង​ផ្តល់​នូវ​ធនធាន និង​ការ​បណ្តុះ​បណ្តាល​សមត្ថភាព ដល់​អភិបាល​ស្រុក និង​មន្រ្តី​រក្សា​សៀវភៅ​អត្រានុកូលដ្ឋាន។ អភិបាល​ស្រុក និង​មន្រ្តី​រក្សា​សៀវភៅ​អត្រានុកូលដ្ឋាន​ស្រុក អនុវត្ត​ការ​ចម្លង​សំបុត្រ​អត្រានុកូលដ្ឋាន​ជូន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ក្នុង​ស្រុក​របស់​ខ្លួន តាម​ការ​ណែនាំ​ពី​ក្រសួង​មហាផ្ទៃ និង​ក្នុង​នាម​ក្រសួង​មហាផ្ទៃ។
ចរិកលក្ខណៈ ៖ ក្នុងការគ្រាប់គ្រង់រដ្ឋបាលតាមបច្ចេកទេសនេះ គឺគ្រប់គ្រង់តាម ឋានានុក្រម រដ្ឋបាលដែរ រដ្ឋបាល កណ្តាលបានផ្តល់ ឲ្យសម្រេច តាមលំដាប់ ថ្នាក់រៀងខ្លួន។ រាល់ប្រព័ន្ធការងារ​ គឺតាំងតំណាង រដ្ឋបាល កណ្តាល ដោយគ្មាន ការបោះឆ្នោត ជ្រើសតាំងអ្វីទេពោលគឺ អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន​ កើតមានឡើងនូវ សិទ្ធក្នុងការសម្រេច អាស្រ័យដោយសប្បុរសធម៌របស់ អាជ្ញាធររដ្ឋបាលកណ្តាល ប៉ុណ្ណោះ។ អាជ្ញាធរ មូលដ្ឋានគ្មានថវិកាផ្ទាល់ខ្លួនទេ គឺប្រើថវិការបស់ជាតិ ហើយក៏គ្មានសិទ្ធក្នុងការជ្រើស រើសបុគ្គលិកដែរ។
គុណសម្បត្តិ
-កាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់អំណាចហូសហេតុរបសើអាជ្ញាធរកណ្តាល
-អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានសម្រេចបញ្ហានៅនឹងកន្លែង
-ការងារឆាប់រហ័យចំនេញពេលវេលា និង ថរិការ
គុណវិបត្តិ
ខ្វះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (រាល់ការសម្រេចស្ថិតនៅលើអំណាចកណ្តាល)។ ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅសំណួរចម្លើយចំណេះដឹងទូទៅ។

ប្រភព៖ - ​សៀវភៅ​ណែនាំ​ស្តីពី​តួនាទី ភារកិច្ច និង​របៀប​របប​ការងារ​របស់​រដ្ឋបាល​រាជធានី ខេត្ត ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ ដែល​បោះពុម្ព​ដោយ​លេខាធិការដ្ឋាន​គណៈកម្មាធិការ​ជាតិ​សម្រាប់​ការ​អភិវឌ្ឍ​តាម​បែប​ប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ (គ.ជ.អ.ប) ឆ្នាំ​២០១០
- គេហទំព័រ សារព័ត៌មានអនាគតថ្មី តាមរយៈតំណភ្ជាប់ http://ank-news.com/?p=334
- គេហទំព័រ angkorsetha តាមរយៈតំណភ្ជាប់ https://angkorsetha.wordpress.com/2015/08/28/តើវិមជ្ឈការ​-និង-វិសហមជ្/

No comments:

Post a Comment

រំលឹករឿងច្បាប់សញ្ជាតិ និងការផ្តល់ប័ណ្ណស្នាក់នៅអចិន្ត្រៃដល់ជនបរទេសនៅកម្ពុជា

សូមរំលឹកម្តងទៀត !... ច្បាប់សញ្ជាតិអនុម័តិរួចយូរដែរហើយ ហើយថ្មីៗការអនុម័តិរឿងផ្តល់ការស្នាក់នៅអចិន្ត្រៃយ៍ដល់ជនបរទេសក៏ធ្វើរួចហើយដែរ ។ តើខ្មែរ...